Terug naar Jozeboko met Hella de Jonge

“Ik wilde niet naar het kinderkamp Jozeboko waar je met je blote voeten op een koud ijzeren aanrecht werd gezet en waar je blote billen door vreemde tantes ruw gewassen werden.” “Vakanties waren een hel. We reisden niet alleen. We namen alle dode familieleden mee. In de auto en de tent. Per jaar werd dat heviger. Het onbegrip van de buitenwereld over het leed dat hun was aangedaan, maakte mijn moeder steeds kwader, venijniger en geisoleerder. Wij werden naar een kinderkamp gestuurd, zodat zij samen met vakantie konden. Om even tot rust te komen van die enorme zorg om ons. Ze hadden al zoveel aan hun hoofd. Een paar keer brachten ze ons naar Jozeboko: Joodse zee en boskolonie. Ze lieten ons achter bij een mooi groot gebouw bovenop een duin vlak bij het strand in Wijk aan Zee. Het voelde of we zwaar gestraft werden. We begrepen het niet. In Jozeboko vierden ze joodse feestdagen, dat kenden wij niet. Met Pesach mocht er niet gewerkt worden. De melk werd een paar dagen van te voren gekookt. Terwijl het feest moest zijn zat ik bij het ontbijt met mijn neus boven een glas melk naar een dik vel te staren. Je mocht niet van de tafel af voordat je je glas met vel leeg had. Ze zeiden dat je daar groot van werd. De meeste kinderen hadden hun glas leeg en waren al aan het spelen. Buiten spelen mocht alleen onder strenge bewaking en dat terwijl er om het gebouw al een hoog hek zat. Ik zat maar in die grote ruimte. De leidster bleef streng naar me kijken. Tenslotte beet ik met mijn ogen dicht in dat klonterige, pappige vel en slikte het door. Naar het strand gingen we pas als het zo heet was dat het ook in de tuin niet meer te harden was. We werden in een rij gezet en moesten ons aan een touw vasthouden. Kleren mochten absoluut niet uit, dan zou je kunnen verbranden. Eenmaal op het strand knoopten ze ons vast aan dat lange touw en liepen we spetterend als een stoet ganzen het water in. Je mocht niet verder dan je enkels. Probeerde je het toch, dan werd er ruw aan het touw getrokkken en vielen we met zijn allen om. Liggend in het vreemde bedje, dacht ik aan mijn mama en papa, die met hun auto ver weg waren en ik hoopte dat ze me snel zouden komen halen. In tranen hebben we onze ouders ervan kunnen overtuigen dat we daar nooit meer naar toe wilden. Het jaar daarop brachten ze ons naar Hopsy Topsyland. Dat was ook een kinderkamp, maar dan echt voor kinderen. We sliepen op stapelbedden in tenten en er was een vrolijke leiding. Daar voelde ik me blij.” Aldus beschrijft Hella de Jonge, beeldend kunstenaar en getrouwd met Freek de Jonge, haar verblijf in Jozeboko in haar boek ‘Los van de wereld’. Op een winderige dag in juni is ze na zeventig jaar terug in Jozeboko. Het werd een emotioneel weerzien waarbij de in haar boek beschreven herinneringen op verhevigde wijze weer tot leven kwamen: die weerzin van dat glas melk met vel kreeg nog een extra bijgedachte omdat ze zich nu realiseert dat ze toen ook al geplaagd werd door lactose intolerantie. Het veroorzaakte ter plekke acute buikpijn. Jozeboko blijkt na zeventig jaar nog letterlijk in het lijf te zitten.
Bij het weerzien blijkt er nog veel hetzelfde: de controleluikjes bij de slaapzalen, de gangen en trappen, de wasbakken en het ijzeren aanrecht in de keuken en het hek van prikkeldraad. Ze roepen bij Hella trieste gevoelens op van medeleven met de kinderen van toen en de onmogelijkheid voor de leiding om goed voor de kinderen te zorgen vanwege de eigen opgelopen kwetsuren gedurende de oorlog.